Anlaşmalı boşanma protokolü, boşanma davasında tarafların karşılıklı anlaşmalarını, hak ve yükümlülüklerini belirten yazılı bir belgedir. Yani başka bir açıklama ile anlaşmalı boşanma protokolü, boşanma sürecinde tarafların karşılıklı anlaşmalarını, hak ve yükümlülüklerini belirten yazılı bir belgedir. Bu protokol, çiftlerin boşanma sürecinde mal paylaşımı, nafaka, velayet, kişisel ilişki, ev eşyalarının paylaşımı, soyadı gibi konularda anlaşmaya varmalarını içeren belgeye denir. Anlaşmalı boşanma protokolü, aile mahkemesi tarafından onaylanarak boşanma kararının bir parçası haline gelir. Anlaşmalı boşanma protokolü örneği anlaşmalı şekilde boşanacak çiftlerin hazırlaması gereken belgedir. Aslında bu protokolde, çiftlerin boşanmanın sonuçlarına dair anlaştıkları hususlar yazılır. Diğer bir ifadeyle anlaşmalı boşanma protokolü (boşanma protokolü), anlaşmalı boşanma davasında boşanmanın hukuki sonuçlarını düzenleyen ve her iki eş tarafından imzalanması gereken bir tür sözleşmedir. Anlaşmalı boşanma protokolü ile eşler çok kısa sürede boşanabilir. Fakat bunun için belli şartların olması gerekir. 4721 sayılı Türk Medeni Kanununa göre boşanma davası iki şekilde açılabilir:
- Anlaşmalı boşanma protokolü, her iki tarafın boşanma ve boşanmanın sonuçları hakkında özgür iradeleriyle anlaşarak evlilik birliğini sona erdirmek için hazırladıkları sözleşmeye denir.
- Anlaşmalı boşanma davası; anlaşmalı boşanma protokolü ile açılan davaya denir. Yani tarafların en az 1 yıl süren evliliklerde, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin açtığı davayı kabul etmesi halinde söz konusu olan ve eşlerin, aralarında anlaşarak hazırladıkları “Anlaşmalı Boşanma Protokolü” ile müracaat ettikleri, genel itibariyle de her iki eşin dinlenilmesiyle tek celsede sonuçlanan boşanma davalarıdır.
Anlaşmalı boşanma davası TMK 166/3. maddede düzenlenmiştir. TMK 166/3. madde uyarınca; “Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi halinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Bu halde boşanma kararı verilebilmesi için, hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hakim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü hâlinde boşanmaya hükmolunur. Bu halde tarafların ikrarları hakimi bağlamaz.” şeklindedir.