Boşanma süreci yalnızca eşler arasındaki ilişkinin değil çocukları da doğrudan etkileyen bir konudur. Bu nedenle boşanma sürecinde en önemli konu çocukların hakları ve velayet konusudur. Bu kapsamda Türk hukuk sisteminde boşanma davalarında çocukların hakları ve velayet konusunu içeren yasal düzenlemeler söz konusudur. Şimdi gelin, boşanma sürecinde çocukların hakları ve velayet konusunu hep birlikte inceleyelim.
Boşanma davası sürecinde çocukların haklarının en üst düzeyde korunması gerekmektedir. Bu doğrultuda Türk medeni Kanunu’nda çocuk sağlığı, güvenliği, eğitimi, duygusal gelişiminin öncelikli olması gerektiği konusu yer almaktadır. Çocukların çıkarları her zaman ön planda olmalıdır.
Velayet Nedir? Velayet Çeşitleri
Velayet, boşanmış ebeveynler arasında çocukların günlük yaşamını düzenlemek ve çocukların bakımından sorumlu olan ebeveyni belirlemek için kullanılan bir terimdir. Türk hukuk sistemi, velayeti iki şekilde düzenler:
Ortak Velayet: Ortak velayet, boşanmış ebeveynler arasında çocukların bakım, eğitim ve gelişimi konusunda eşit sorumluluk taşıdıkları bir düzenlemeyi ifade eder. Bu durumda, çocuğun hem annesi hem de babası velayet hakkına sahiptir ve önemli kararlar birlikte alınır.
Tek Taraflı Velayet: Tek taraflı velayet, çocuğun bakımından ve karar verme süreçlerinden sadece bir ebeveynin sorumlu olduğu bir düzenlemeyi ifade eder. Diğer ebeveyn, belirli zaman aralıklarıyla çocukla görüşme hakkına sahip olabilir.
Velayetin Belirlenmesi
Velayet hakkının belirlenmesi konusunda çocuğun çıkarları göz önünde bulundurulmaktadır. Mahkeme, velayet belirlerken aşağıdaki faktörleri göz önünde bulundurur.
•Çocuğun yaşı ve cinsiyetine göre düzenleme
•Çocuğun duygusal, psikolojik, fiziksel ihtiyaçlarına uygun bir ortamın oluşturulması
•Ebeveynlerin çocuğun bakımı, gelişimi ve eğitimine ne kadar katkı sağlayabileceği konusu
•Çocuğun sağlık, sosyal ve psikolojik gereksinimlerinin karşılanabilecek olması ve ona uygun düzenin oluşturulması
Bu faktörler göz önünde bulundurularak çocuklar ebeveynler arasından en uygun kişiye verilmektedir. Ebeveynler arasında velayet konusunda anlaşmazlık olduğunda, mahkeme süreci devreye girer. Mahkeme, çocuğun en iyi çıkarlarını gözeterek velayet hakkını belirler. Taraflar, mahkemenin verdiği karara uygun olarak çocuğun bakımını ve velayetini sürdürmelidir.
Velayet Konusunda Nasıl Karar Verilir?
Boşanma sürecinde çocuğun velayeti konusunda mahkeme genellikle çocuğun cinsiyetine bağlı olmaksızın eşit ebeveynlik hakkını tercih eder. Eşit ebeveynlik, çocuğun hem annesiyle hem de babasıyla yakın bir ilişkisi olduğunu ve her iki ebeveynin de sorumluluk taşıdığını belirtir. Fakat bazı durumlarda, çocuğun bir ebeveynin yanında daha iyi yetişeceğini düşünen mahkeme, tek taraflı velayet kararı verebilir. Velayet davalarında, çocuğun görüşme düzenlemeleri de önemli bir konudur.Mahkeme, çocuğun diğer ebeveynle düzenli bir şekilde görüşmesini sağlamak adına bir görüşme programı belirleyebilir. Bu program, hafta sonu ve tatil gibi belirli zaman dilimlerini içerebilir. Özetle boşanma sürecinde velayet davaları çocuğun geleceği için önemli kararların alındığı davalardır. Mahkemeler, çocuğun en iyi çıkarlarını gözetirken, çiftlerin birlikte karar almasını ve çocuğun hem anneyle hem de babayla düzenli bir şekilde ilişkisini sürdürmesini sağlamaya çalışır. Bu süreçte iyi bir boşanma avukatından destek almak çok önemlidir.
Çocuğun Velayetine Sahip Tarafın Çocuğu Göstermemesinin Cezası Var Mı?
Mahkeme tarafından çocuğun velayetine verilen karara aykırı davranan ve velayet hakkını kötüye kullanan ebeveyn hakkında cezai yaptırımlar uygulanabilir. Çocuğu kişisel ilişki günlerinde teslim etmeyen ebeveyn, üç aylık tazyik hapsiyle cezalandırılabilir.Eğer ki hala evlilik devam ederken daha boşanmadan çocuğu göstermeme durumu olur ise anne yahut baba tarafından çocuğun kaçırılması, çocuğun gösterilememesi halinde ise velayet her iki ebeveyne ait olduğundan savcılığa şikayet edebilirsiniz. Bu sebeple boşanma davası açma düşünülür ise dava açılabilir.
Velayet hakkından sonra çocuğu göstermeme durumunda dava açmadan önce icra takibi başlatılıyordu fakat bu uygulama sona ermiştir. 24/11/2021 tarihli yeni düzenleme ile ÇOCUK KORUMA KANUNU’nun DÖRDÜNCÜ KISMI’nda “Çocuk Teslimi ve Çocukla Kişisel İlişki Kurulması” başlığı altında değişiklikler açıklanmıştır. 31675 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7343 sayılı İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkına Kanun ile çocuk teslimi ve çocukla kişisel kurmak için Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüklerince yerine getirileceği bildirilmiştir.
Çocuğu göstermeme yani teslim etmeme bir suçtur. Boşanma davasının sonuçlanmasıyla beraber velayeti elinde tutan tarafın, diğer ebeveyn ve müşterek çocuk arasındaki kişisel ilişki kurma hakkı engellenmesi suç olarak kabul edilir. Bu durum evlilik sonlandıktan sonra ve boşanma kararı kesinleştikten sonra kendisine velayet verilen ebeveynin çocuğu diğer tarafa teslim etmemesi, özel vakit geçirmesine hukuka aykırı bir biçimde izin vermemesi olarak da tanımlanabilir.
Çocuğun velayetinin boşanma davası sonrası kimde kalacağı, çocuğun menfaatlerinin gözetilmesi ile hakim tarafından belirlenmektedir. Velayet durumu çocuk için diğer ebeveynini hiç görmeyeceği anlamına gelmez. Belirli gün, belirli saat ve belirli olaylarda çocuk velayet sahibi olmadan babaannesi, teyzesi, hala vb. diğer akrabaları ile de görüşebilir. Yine bu süreler çocuğun menfaatine olacak şekilde, psikolojik durum ve duygular göz önünde bulundurularak aile mahkemesi hakimi tarafından belirlenir.Mahkemenin velayet sahibi olmayan tarafına belirli günlerde ve saatlerde çocuğu görmesi için izin verildiği durumlar ise velayet sahibi tarafın çocuğu diğer ebeveynden sakınması ise hukuka aykırı bir durumdur. Bu tür davalarda tecrübeli bir avukat ile çalışmak her zaman daha açık ve net bir süreç geçirmenizi sağlar.